Hoewel opdrachtgevers en opdrachtnemers in de inframarkt steeds meer oog krijgen voor veiligheid, is het onderwerp toch nog vaak onderbelicht. Zowel bij nieuwe infrastructurele projecten als bij onderhoud wordt er veelal te laat nagedacht over veiligheid. En dat is een gemiste kans, want latere aanpassingen in het ontwerp of de planning van werkzaamheden leiden vrijwel altijd tot vertraging of hogere kosten.
Midas Luijer en Oscar Ewaart kunnen het weten. Midas is Adviseur Integrale Veiligheid en binnen INNOCY kartrekker van het veiligheidsdomein, Oscar is Adviseur Integrale Veiligheid, Veiligheids- en Gezondheidscoördinator (V&G-coördinator), hij geeft opleidingen V&G en trainingen gericht op het veiligheidsbewustzijn. Waar Midas zich vooral bezighoudt met weg- en waterbouw, is Oscar gespecialiseerd in werk aan het spoor.
Terug naar de tekentafel
Beiden zien dat zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers zich niet altijd bewust zijn waar ze aan moeten denken als het gaat om veiligheid. Midas: “Juridisch is het zo dat de opdrachtgever verantwoordelijk is om de veiligheid te borgen en toezicht te houden op de werkzaamheden. De aannemers van een project krijgen vanuit de opdrachtgever richtlijnen mee waar ze zich aan moeten houden. Omdat wij werken voor zowel de opdrachtgevers, zoals Rijkswaterstaat en ProRail, als voor de opdrachtnemers, zien wij beide kanten. We zien dat het onderwerp veiligheid vaak te laat op de agenda komt. Terwijl de impact ervan juist het grootst is als je veiligheid in een vroeg stadium al meeneemt in een project. Het is dan namelijk veel makkelijker om vanuit een integrale visie te kijken. Je voorkomt op die manier dat pas later blijkt dat het project niet aan de wet- en regelgeving voldoet en je terug moet naar de tekentafel.”
Soms ontstaan er zelfs risico’s die vooraf helemaal niet in kaart zijn gebracht. Oscar noemt een voorbeeld. “Bij werkzaamheden aan het spoor wordt er vaak gekozen voor werken tijdens een buitendienststelling, zodat er geen treinen rijden op dat traject. Er werken dan tot wel 20 partijen tegelijk op dat traject, die allemaal hun eigen project hebben dat op individueel niveau voldoet aan de wet- en regelgeving. Maar ze beseffen niet dat er nieuwe risico’s kunnen ontstaan doordat er zoveel werkzaamheden tegelijk plaatsvinden. Ik heb wel meegemaakt dat de ene partij een stuk spoor nodig had om bijvoorbeeld te testen, terwijl een andere partij op dat traject de rails of wissels aan het vervangen was. Ik hoef je niet uit te leggen wat de gevolgen dan zijn voor projectplanning en kosten.”
Benader het integraal
Midas ziet als integraal veiligheidskundige diverse projecten waarbij teveel vanuit de aparte disciplines wordt gedacht en te weinig vanuit het geheel. Terwijl juist met een integrale visie veel efficiencyvoordelen te boeken zijn. Dat ging wel heel goed bij de versterking van de Houtribdijk tussen Enkhuizen en Lelystad. Midas: “Er speelden diverse thema’s: arbeidsveiligheid, verkeersveiligheid, waterveiligheid en nautische veiligheid omdat veel werkzaamheden vanaf het water werden uitgevoerd. Daarnaast waren er veel omgevingsbelangen. Bovendien waren er twee verschillende opdrachtgevers betrokken, want de dijk is in beheer van Rijkswaterstaat, maar het wegbeheer ligt bij de provincie. Door goede afstemming tussen alle betrokken partijen en disciplines, een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor veiligheid en een goede afweging van belangen is het project veilig uitgevoerd, zonder dat de veiligheidsmaatregelen meteen veel impact hadden op de kosten of de doorlooptijd.”
De gedachte is vaak dat veiligheidsmaatregelen de kosten verhogen, maar de praktijk is juist dat de kosten stijgen door te laat na te denken over veiligheid en dan achteraf nog grote aanpassingen te doen in het ontwerp of de planning.”
Denk vanuit de inhoud
Er is dus alle reden om veiligheid bovenaan de agenda te zetten, zowel tijdens de ontwerpfase als tijdens de uitvoering. INNOCY helpt betrokkenen om dat voor elkaar te krijgen op een manier die niet of nauwelijks impact heeft op een project in termen van financiën of doorlooptijden. Midas: “Het helpt al als zowel de opdrachtgever als de opdrachtnemers niet alleen maar vanuit een financiële blik naar veiligheid kijken, maar vanuit de inhoud. Wat is er nodig om een project veilig af te ronden? De gedachte is vaak dat veiligheidsmaatregelen de kosten verhogen, maar de praktijk is juist dat de kosten stijgen door te laat na te denken over veiligheid en dan achteraf nog grote aanpassingen te doen in het ontwerp of de planning. Laat staan wat de gevolgen zijn voor financiën en projectplanning wanneer er een ernstig ongeval plaatsvindt.”
De invloed van techniek en gedrag
Oscar noemt nog een nevenvoordeel aan het vroegtijdig inschakelen van de juiste expertise: een toekomstgerichte blik. “Veiligheid heeft een sterke relatie met techniek en gedrag. De techniek schrijdt voort en ook ons gedrag verandert. Wat is bijvoorbeeld de invloed van zelfrijdende auto’s op veiligheid? Hoe ga je om met het toenemende aantal elektrische voertuigen en de daaraan verbonden risico’s op brand? Wat doet klimaatverandering met de veiligheid in projecten? Enerzijds moet je de voordelen van techniek omarmen, denk bijvoorbeeld aan inspecties met drones op gevaarlijke hoogtes of moeilijk te benaderen locaties. Anderzijds moet je waakzaam zijn dat je geen nieuwe risico’s introduceert. Neem bijvoorbeeld monitoring op afstand van bruggen, sluizen en tunnels. De kans dat iemand die 25 objecten monitort via een beeldscherm een situatie over het hoofd ziet is natuurlijk veel groter dan wanneer er nog gewoon een brugwachter naast een brug zit. Als veiligheidskundige denken wij na over risico’s die nu en in de toekomst ontstaan als gevolg van bepaalde (technische) keuzes en het gedrag dat daaruit voortvloeit.”
Neem contact op
Oscar Ewaart
- Adviseur Integrale Veiligheid & Veiligheids- en Gezondheidscoördinator