Automatisering van de Gaasperdammertunnel

Het duurt nog een paar jaar voordat de eerste auto’s door de Gaasperdammertunnel, de nieuwe landtunnel tussen de knooppunten Diemen en Holendrecht zullen rijden, maar de software van de tunnel-technische installaties is er al bijna helemaal klaar voor. INNOCY is in een vroeg stadium aangehaakt bij de ontwikkeling en heeft als leverancier van de software voor de lokale besturing een belangrijke rol gespeeld in de succesvolle totstandkoming van dit ambitieuze project.

Aan de buitenzijde liggen nog twee tunnelbuizen met elk drie rijstroken voor verkeer met de bestemming of herkomst Amsterdam Zuidoost. In totaal zijn er dus elf rijstroken aangelegd in de tunnel. De tunnel is in opdracht van Rijkswaterstaat gebouwd door de aannemerscombinatie IXAS, bestaande uit Fluor, Ballast Nedam, Heijmans en 3i Infrastructure. Het project is onderdeel van de weguitbreiding Schiphol-Amsterdam-Almere.

Het architectuurontwerp

Vanaf de tenderfase van het project hebben consultants van INNOCY meegeholpen aan het ontwerp van de systeemarchitectuur van deze tunnel, die als eerste tunnel van Nederland gebruik maakt van een uniek besturingsconcept. In tegenstelling tot eerdere soortgelijke tunnelprojecten, waarbij de totale besturing en bediening is ondergebracht op één PLC/SCADA/DCS-platform, koos IXAS voor een andere oplossing, waarbij de bedienlaag en coördinerende functionaliteit in een x86-gebaseerd platform is ondergebracht en de software van de logische functievervullers (LFV’s) in PLC’s.

Voordelen van deze aanpak ten opzichte van de meer traditionele architectuur zijn te vinden in toekomstvastheid, schaalbaarheid en voor IXAS in het doorbreken van traditionele aanpak van ontwikkeling en daarmee in nauwe samenwerking met haar partners meer invloed op proces en inhoud en daarmee risicobeheersing.

Het project: Fase Definitief Ontwerp (DO)

Na de totstandkoming van het architectuurontwerp heeft INNOCY aan het project deelgenomen als implementatiepartner voor de lokale besturing. Tijdens deze fase van het project waren onze medewerkers vanaf de projectlocatie van de opdrachtgever nauw betrokken bij het uitwerken van het detailontwerp. Gesteund door jarenlange ervaring op eerdere projecten in de tunnel- en infrawereld hebben onze ontwerpers interface- en requirements specifications van de lokale besturing mede opgesteld voor een breed scala aan tunnelfuncties, zoals onder andere de energievoorzieningen, verkeersbuisverlichting, tunnelventilatie, overdrukinstallaties en blusvoorzieningen. Gedurende het UO-stadium zijn daar ook IO-lijsten aan toegevoegd.

Het project: Fase Uitvoeringsontwerp (UO) en Realisatie

Tijdens de UO-fase van een project worden de in de DO-fase opgestelde SRS/IRS-documenten verder uitgewerkt tot software ontwerpen (SDD), werkende software en testprotocollen (STD). INNOCY heeft dit deel van het project uitgevoerd vanuit een eigen separaat projectkantoor. Hierbij is een gecontroleerd proces gevolgd waar de INNOCY Ontwikkelfilosofie een belangrijke bijdrage aan leverde. Hiermee is de lokale besturing op beheerste wijze tot stand gekomen.

INNOCY heeft voor deze fase een multidisciplinair team samengesteld, bestaande uit programmeurs, ontwerpers, testers en ondersteunende functies, dat tijdens de opstartfase is klaargestoomd om op een Agile Scrum-gebaseerde methodiek de software te realiseren. Na een korte periode van gewenning (voor veel teamleden was dit een ingrijpende wijziging in hun manier van werken) kwam het team steeds beter in een “flow” waarin de medewerkers regelmatig buiten hun eigen comfort zone durfden te stappen en werkzaamheden van elkaar overnamen waarmee ze voorheen niet bekend waren. Hierdoor zijn we vrijwel altijd in staat geweest om de gestelde deadlines te halen. Iedere twee weken werd er een nieuwe sprint gestart waarin software ontworpen, gebouwd en getest werd. Aan het eind van iedere sprint vond er een release plaats waarin een nieuwe versie van de software aan IXAS werd opgeleverd.

Het SCRUM-bord

Tussen IXAS en het INNOCY ontwikkelteam vond intensieve afstemming plaats over de inhoud van de specificaties per sprint. Eventuele wijzigingen werden via een beheerst proces op de backlog geplaatst, waarna ze door het team tijdens planningsessies in toekomstige sprints werden opgenomen. Deze vorm van werken zorgde voor een gecontroleerd en voorspelbaar proces waarin de klant wist op welk moment welke softwarelevering zou plaatsvinden. Op die manier heeft INNOCY (met de laatste release in november 2017) een belangrijke bijdrage geleverd aan het verkrijgen van het beschikbaarheidscertificaat door IXAS.

Het project: een sleutelrol tijdens de integratiefase

Na het afronden van de laatste sprint in januari 2018 werd de eigen INNOCY-projectlocatie opgeheven en verhuisde een deel van het team naar de Gaasperdammertunnel, om daar met IXAS samen verder te werken aan het verwerken van de bevindingen uit de acceptatietesten en inbedrijfstelling.

INNOCY heeft tijdens deze fase een belangrijke bijdrage geleverd aan de analyse van deze bevindingen en het bepalen van geschikte oplossingen. Inmiddels is het project de SAT-fase ingegaan met Rijkswaterstaat en worden op ontwerp- en ontwikkelgebied de laatste plooien gladgestreken.

Geleerde lessen & toekomstvisie

Terugkijkend kunnen we concluderen dat het IXAS-project op meerdere vlakken een succes is geweest:

• Het revolutionaire architectuurontwerp heeft zichzelf bewezen als een robuuste en krachtige totaaloplossing;
• Belangrijke milestone-momenten zijn succesvol behaald;
• INNOCY heeft bewezen als deskundig en adaptief partner – met een compact, slagvaardig team – een onderscheidende bijdrage te kunnen leveren in ontwerp en een bepalende verantwoordelijkheid te kunnen nemen bij de realisatie van de lokale besturing.

Het ontwikkeltraject heeft er daarnaast voor gezorgd dat INNOCY een aantal technieken heeft ontwikkeld (o.a. de Ontwikkelfilosofie) waardoor toekomstige projecten op beheerste wijze kunnen worden uitgevoerd. Ook is het project de aanzet geweest voor het ontwikkelen van onze Code Generator (DICTEE) waarover we in een later blog nog uitgebreider zullen schrijven. Het IXAS-project heeft INNOCY als organisatie in ieder geval gesterkt in het idee dat we de potentie hebben om in de toekomst meer van dit soort projecten te kunnen – en willen – doen.